SDLC (Software Development Life Cycle) là một quá trình có hệ thống để phát triển phần mềm, bao gồm một chuỗi các bước từ lập kế hoạch đến triển khai và bảo trì. Quá trình này đảm bảo rằng phần mềm được phát triển theo cách có tổ chức và hiệu quả, đáp ứng các yêu cầu của người dùng, đạt được mục tiêu kinh doanh và đảm bảo chất lượng. Mỗi giai đoạn trong SDLC có mục tiêu và nhiệm vụ riêng, từ phân tích yêu cầu đến triển khai sản phẩm hoàn chỉnh.
Giai đoạn đầu tiên trong SDLC là lập kế hoạch. Đây là bước nền tảng, nơi các mục tiêu dự án được xác định rõ ràng, và các yêu cầu phần mềm được thảo luận. Nhóm phát triển cần làm việc chặt chẽ với khách hàng và các bên liên quan để hiểu rõ mục tiêu, ngân sách, thời gian, và nguồn lực cần thiết. Giai đoạn này cũng bao gồm việc xác định tính khả thi, rủi ro và các yếu tố ảnh hưởng đến dự án.
Trong giai đoạn này, tất cả các yêu cầu từ khách hàng và người dùng cuối được thu thập và phân tích chi tiết. Điều này bao gồm các yêu cầu chức năng (functional requirements) và phi chức năng (non-functional requirements). Đây là bước quan trọng để hiểu rõ hệ thống cần làm gì và cách nó sẽ hoạt động. Bản tài liệu yêu cầu được tạo ra để làm cơ sở cho các giai đoạn tiếp theo.
Sau khi các yêu cầu được xác định rõ ràng, giai đoạn thiết kế bắt đầu. Ở đây, kiến trúc hệ thống và giao diện người dùng được xác định. Nhóm phát triển phải tạo ra các tài liệu kỹ thuật và thiết kế mô hình logic, bao gồm cơ sở dữ liệu, cấu trúc hệ thống, và cách các thành phần sẽ tương tác với nhau. Giai đoạn này bao gồm thiết kế tổng quan (high-level design) và thiết kế chi tiết (low-level design).
Đây là giai đoạn mà các lập trình viên bắt đầu viết mã dựa trên thiết kế đã được phê duyệt từ giai đoạn trước. Mã nguồn được phát triển theo các tiêu chuẩn lập trình đã được đề ra, và nhóm phát triển cần tuân thủ các thực tiễn tốt nhất để đảm bảo chất lượng mã nguồn. Đôi khi, quá trình phát triển có thể được chia thành nhiều phần hoặc mô-đun nhỏ để quản lý dễ dàng hơn.
Sau khi phần mềm đã được phát triển, nó cần phải trải qua quá trình kiểm thử để đảm bảo không có lỗi, và phần mềm hoạt động theo các yêu cầu ban đầu. Các loại kiểm thử như kiểm thử chức năng, kiểm thử phi chức năng, kiểm thử tích hợp, và kiểm thử hệ thống đều được thực hiện trong giai đoạn này. Mục tiêu là phát hiện lỗi và sửa chữa chúng trước khi phần mềm được triển khai cho người dùng.
Sau khi phần mềm đã được kiểm thử và các lỗi đã được khắc phục, phần mềm sẽ được triển khai vào môi trường sản xuất. Điều này có thể bao gồm triển khai cho một nhóm người dùng nhỏ trước (giai đoạn thử nghiệm Beta), hoặc triển khai toàn bộ cho tất cả người dùng. Trong một số trường hợp, triển khai có thể được thực hiện theo từng đợt hoặc toàn bộ một lần.
Sau khi phần mềm đã được triển khai, công việc vẫn chưa kết thúc. Phần mềm cần được duy trì để đảm bảo rằng nó tiếp tục hoạt động hiệu quả theo thời gian. Giai đoạn bảo trì bao gồm việc sửa lỗi mới phát sinh, cập nhật tính năng mới theo yêu cầu của người dùng, và nâng cấp hệ thống khi cần thiết. Đây là giai đoạn kéo dài suốt vòng đời của phần mềm.
Có nhiều mô hình khác nhau cho SDLC, tùy thuộc vào dự án và phương pháp phát triển phần mềm cụ thể:
Mô hình này đi qua từng bước một cách tuần tự. Mỗi giai đoạn phải hoàn thành trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Đây là mô hình truyền thống và đơn giản, phù hợp với các dự án có yêu cầu rõ ràng và không thay đổi.
Agile là một phương pháp phát triển phần mềm linh hoạt, trong đó dự án được chia thành nhiều giai đoạn nhỏ (gọi là Sprint). Mỗi Sprint tập trung vào phát triển một phần của hệ thống và có thể được điều chỉnh theo phản hồi của người dùng.
Mô hình V là một biến thể của mô hình thác nước, nhưng tập trung mạnh vào việc kiểm thử. Mỗi giai đoạn phát triển đều có một giai đoạn kiểm thử tương ứng.
Mô hình Spiral tập trung vào việc quản lý rủi ro, kết hợp nhiều lần lặp lại của các giai đoạn trong SDLC. Nó phù hợp với các dự án phức tạp và có nhiều rủi ro.
SDLC là một quy trình quan trọng trong phát triển phần mềm, giúp các nhóm phát triển đảm bảo rằng sản phẩm cuối cùng đáp ứng các yêu cầu và mong đợi của khách hàng. Bằng cách tuân thủ các giai đoạn từ lập kế hoạch đến bảo trì, nhóm phát triển có thể tạo ra phần mềm chất lượng cao, an toàn, và dễ bảo trì.
